Począwszy od stycznia 2023 roku kredytobiorcy frankowi, otrzymali silne wsparcie od Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej – TSUE, który w ubiegłym roku wydał szereg przełomowych wyroków na ich korzyść. Wiele osób zaciągających kredyty we frankach szwajcarskich znalazło się w trudnej sytuacji z powodu nieuczciwych zapisów w umowach kredytowych. Dzięki decyzjom TSUE te niekorzystne klauzule zostały uznane za abuzywne, co otworzyło drogę do unieważniania umów na drodze sądowej i uwolnienia się od trudnych zobowiązań.
Orzeczenia te nie tylko chronią konsumentów, ale również wysyłają jasny sygnał do banków i instytucji finansowych, że stosowanie nieuczciwych praktyk nie będzie tolerowane. W niniejszym artykule przyjrzymy się kluczowym wyrokom, które zrewolucjonizowały sytuację frankowiczów, pokazując, jak te decyzje wpłynęły na ich prawa oraz znacząco zmieniły krajobraz prawny w Polsce.
Rola Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej w ochronie praw frankowiczów
Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej (TSUE; ang. Court of Justice of the European Union) to kluczowa instytucja sądownicza Unii Europejskiej i Europejskiej Wspólnoty Energii Atomowej, z siedzibą w Luksemburgu. Łączy w sobie cechy zarówno sądu międzynarodowego, jak i krajowego, a jego orzeczenia mają daleko idące konsekwencje, wykraczające poza indywidualne sprawy. W przeciwieństwie do wielu innych sądów międzynarodowych, wyroki TSUE mają bezpośredni wpływ na życie milionów obywateli Unii, a państwa członkowskie są zobowiązane do ich przestrzegania.
W Polsce wyroki TSUE budzą szczególne zainteresowanie w kontekście tzw. frankowiczów – osób, które zaciągnęły kredyty we frankach szwajcarskich. Trybunał odegrał kluczową rolę w ochronie praw konsumentów, wytyczając kierunek działań dla osób poszkodowanych przez banki. Dzięki przełomowym wyrokom Trybunału, wielu kredytobiorców zyskało solidną podstawę do dochodzenia swoich praw i skuteczniejszego stawiania oporu nieuczciwym zapisom umów.
Przełomowy wyrok TSUE w sprawach frankowych
Mówiąc o kluczowych wyrokach dotyczących kredytów frankowych, warto rozpocząć od orzeczenia, które zainicjowało istotne zmiany w tym obszarze.
Wyrok Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej z 3 października 2019 roku (sprawa C-260/18, Dziubak) stanowi kamień milowy w kontekście kredytów frankowych. Dotyczył umów kredytowych zawierających klauzule waloryzacyjne, czyli postanowienia odnoszące się do ryzyka związanego z wymianą walut, co miało znaczenie nie tylko dla kredytów denominowanych we frankach szwajcarskich, ale także dla umów w innych walutach, takich jak euro czy dolar. Orzeczenie opierało się na Dyrektywie Rady 93/13/EWG z 5 kwietnia 1993 roku dotyczącej nieuczciwych warunków w umowach konsumenckich.
Trybunał stwierdził, że klauzule waloryzacyjne stosowane w umowach zawieranych z konsumentami są niedozwolone i nie mają mocy prawnej. W swoim wyroku TSUE potwierdził, że polskie sądy mają prawo do uznania całej umowy kredytowej za nieważną w przypadku stwierdzenia obecności takich klauzul. Ponadto Trybunał zaznaczył, że sądy w Polsce nie mogą zastępować usuniętych klauzul waloryzacyjnych innymi postanowieniami, takimi jak średni kurs waluty ustalany przez NBP. Ostatecznie, to konsument ma prawo decydować, czy unieważnienie umowy jest dla niego korzystne. TSUE uznał klauzule indeksacyjne za określające główny przedmiot umowy kredytowej.
Trybunał o ustawie antyspreadowej
Wyrok Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej z 29 kwietnia 2021 roku w sprawie C-19/20 wprowadza istotne przesłanki dotyczące oceny klauzul indeksacyjnych. TSUE stwierdził, że zawarcie aneksu usuwającego niedozwolone postanowienia umowne, na przykład wprowadzającego możliwość spłaty kredytu bezpośrednio w walucie obcej, nie wpływa na ocenę prawną klauzul indeksacyjnych pod kątem ich niedozwolonego charakteru. TSUE podkreślił, że przepisy unijne zabraniają usuwania jedynie nieuczciwych elementów postanowienia, jeśli takie działanie prowadziłoby do zmiany istoty tego warunku, co powinno być oceniane przez sądy krajowe.
W odpowiedzi na pytanie dotyczące tzw. ustawy antyspreadowej TSUE zaznaczył, że uznanie niektórych postanowień umownych za nieuczciwe oraz ich zastąpienie nowymi postanowieniami nie może osłabiać ochrony konsumentów, jak podkreślono w punkcie 54 wyroku. Wnioskując na podstawie tego stanowiska, Trybunał wskazał, że wejście w życie ustawy antyspreadowej nie zwalnia sądu krajowego z obowiązku analizy umowy pod kątem niedozwolonych postanowień. TSUE dodał, że skutki stwierdzenia istnienia nieuczciwego warunku w umowie między przedsiębiorcą a konsumentem podlegają krajowym przepisom prawa, a sąd powinien obiektywnie ocenić utrzymywanie się takiej umowy w mocy.
Trybunał zaznaczył również, że sąd krajowy, który stwierdzi nieuczciwy charakter warunku umowy, ma obowiązek poinformować konsumenta o prawnych konsekwencjach stwierdzenia nieważności umowy, niezależnie od tego, czy konsument jest reprezentowany przez pełnomocnika. To podejście podkreśla znaczenie transparentności i ochrony praw konsumentów w postępowaniach dotyczących umów kredytowych.
Doprecyzowanie statusu konsumenta w sprawach frankowych według TSUE
Wyrok TSUE z 8 czerwca 2023 r. w sprawie C-570/21 rozszerzył ochronę przed nieuczciwymi zapisami w umowie kredytowej również na sytuacje, kiedy część środków wypłaconych przez bank była wydatkowana przez kredytobiorców na cele związane z działalnością gospodarczą. Sprawa rozważana przez TSUE dotyczyła sytuacji, w której małżonkowie zaciągnęli kredyt powiązany z walutą franka szwajcarskiego, z tego zobowiązania 65% kwoty kredytu przeznaczono na cele konsumpcyjne (mieszkaniowe), zaś pozostałe 35% na regulację zadłużeń związanych z działalnością gospodarczą prowadzoną przez jednego z małżonków.
Trybunał potwierdził, że nawet osoby prowadzące działalność gospodarczą lub zawodową mogą być traktowane jako konsumenci, pod warunkiem że cel związany z działalnością nie jest dominujący. To orzeczenie podkreśla elastyczność w interpretacji statusu konsumenta i rozszerza zakres ochrony prawnej dla kredytobiorców, którzy mogą mieć różne motywacje przy zaciąganiu zobowiązań kredytowych.
Nie da się ukryć, że Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej odgrywa istotną rolę w rozstrzyganiu kluczowych kwestii prawnych dotyczących kredytów frankowych, przynosząc kredytobiorcom nową nadzieję. Jego orzeczenia wzmacniają pozycję konsumentów w sporach z bankami, zwiększając szanse na sprawiedliwe rozwiązanie ich spraw.
Jeśli rozważasz podjęcie działań prawnych przeciwko bankowi, zachęcamy do skorzystania z naszej bezpłatnej analizy umowy kredytowej. Nasz zespół ekspertów szczegółowo przeanalizuje Twoją umowę pod kątem ewentualnych wadliwych zapisów, co pozwoli Ci lepiej zrozumieć Twoje prawa. Kancelaria de Ostoja-Starzewski, Petka i Wspólnicy w Rzeszowie oferuje kompleksową pomoc kredytobiorcom frankowym, wspierając ich w dochodzeniu należnych roszczeń.
Autor: radca prawny Barbara Peszko, de Ostoja-Starzewski, Petka i Wspólnicy Kancelaria Adwokatów i Radców Prawnych