Linia orzecznicza w sprawach kredytów frankowych staje się coraz bardziej jednolita, co wyraźnie wzmacnia pozycję frankowiczów w sporach z bankami. W 2024 roku nie ma już wątpliwości, że kredyty indeksowane i denominowane w CHF zawierały klauzule abuzywne. Kształtowanie się korzystnej linii orzeczniczej to efekt zarówno krajowych, jak i unijnych orzeczeń, w tym przede wszystkim orzeczeń Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej oraz Sądu Najwyższego. W niniejszym artykule przybliżamy kluczowe wyroki, które miały decydujący wpływ na rozwój krajowego orzecznictwa obejmującego kredyty frankowe. Czego dotyczyły najważniejsze orzeczenia SN w sprawach kredytów frankowych?
Kurs CHF a nieważność umowy kredytowej
Jednym z ważniejszych rozstrzygnięć, które zasługuje na uwagę, jest uchwała Sądu Najwyższego z dnia 25 kwietnia 2024 r., sygn. akt III CZP 25/22. Potwierdziła ona wcześniejsze stanowisko, że jeśli postanowienie umowy kredytu dotyczące sposobu ustalania kursu CHF przez bank zostanie uznane za niedozwolone i niewiążące, to nie można zastąpić go innym mechanizmem wynikającym z przepisów prawa lub zwyczajów. Innymi słowy, w sytuacji, gdy niemożliwe jest ustalenie wiążącego kursu waluty w umowie kredytowej, sądy powinny orzekać o nieważności całej umowy, a nie tylko jej fragmentu.
Teoria dwóch kondykcji, a kredyty frankowe
Sąd Najwyższy potwierdził, że w przypadku stwierdzenia nieważności umowy kredytu, przy rozliczeniu stron po prawomocnym wyroku stosuje się tzw. teorię dwóch kondykcji. Oznacza to, że banki mogą domagać się zwrotu wypłaconego kapitału, a kredytobiorcy – m.in. spłaconych rat. Ponadto ani bank, ani kredytobiorca nie mogą domagać się od siebie innych roszczeń, w tym za korzystanie z kapitału. Ważnym punktem uchwały było również wskazanie, że bieg terminu przedawnienia roszczeń banku zaczyna się dopiero w dniu następującym po zakwestionowaniu przez kredytobiorcę postanowień umowy. Oznacza to, że termin ten rozpoczyna się w momencie, gdy kredytobiorca np. złoży reklamację, z której jasno będzie wynikać, że nie godzi się on na te postanowienia.
Uchwała Sadu Najwyższego dotycząca zarzutu zatrzymania
Omawiając orzeczenia mające kluczowe znaczenie dla tworzenia się jednolitej linii orzeczniczej w sprawach frankowych, nie sposób nie wspomnieć o uchwale z dnia 19 czerwca 2024 r. w sprawie III CZP 31/23. Dotyczyła ona możliwości zastosowania instytucji prawa zatrzymania przez banki w sprawach kredytów frankowych. Sąd Najwyższy orzekł, że bank nie ma prawa wstrzymywać zwrotu świadczeń na rzecz kredytobiorcy, dopóki ten nie zwróci kapitału. Oznacza to, że kredytobiorcy mogą być spokojni, iż bank nie będzie mógł blokować wykonania korzystnego wyroku, powołując się na prawo zatrzymania.
Kredyty frankowe: Ochrona konsumentów priorytetem
W jednym z najnowszych orzeczeń wydanym we wrześniu 2024 r. w sprawie II CSKP 690/23 Sąd Najwyższy potwierdził stanowisko, które podziela większość sądów powszechnych tj. że następczy wybór metody spłaty kredytu frankowego nie wpływa na ważność umowy, jeśli bank naruszył zasady ochrony konsumentów. Co więcej, w przypadku, gdy bank nie ostrzegł odpowiednio o ryzyku walutowym lub stosował nieuczciwe klauzule przeliczeniowe, kredyt frankowy może zostać unieważniony niezależnie od formy jego spłaty. Wyrok ten wzmacnia stanowisko, że ochrona konsumenta ma priorytet przed formalnymi zapisami umowy.
Uchwała Sądu Najwyższego o współuczestnictwie w sprawach frankowych
Ważnym orzeczeniem w ostatnim czasie była uchwała Sądu Najwyższego z dnia 19 października 2023 r. w sprawie III CZP 12/23, dotycząca współuczestnictwa koniecznego w sprawach o unieważnienie umowy kredytu frankowego. Sąd Najwyższy stwierdził, że po stronie powodowej nie występuje konieczność współuczestnictwa. Oznacza to, że jeden kredytobiorca ma prawo samodzielnie złożyć pozew przeciwko bankowi, niezależnie od stanowiska pozostałych kredytobiorców, takich jak współmałżonek, rodzice czy inne osoby, które również podpisały umowę kredytową.
Ostatnie orzeczenia Sądu Najwyższego wyraźnie wzmacniają pozycję frankowiczów w sporach z bankami i mogą zachęcić osoby, które dotychczas nie zdecydowały się na złożenie pozwu, do podjęcia takich działań. Niemniej, aby skutecznie dochodzić swoich roszczeń i zwiększyć szansę na wygraną warto skonsultować swoją umowę kredytową z kancelarią specjalizującą się w dochodzeniu roszczeń od banków. Kancelaria de Ostoja-Starzewski, Petka i Wspólnicy w Rzeszowie oferuje kompleksową pomoc kredytobiorcom frankowym, także z regionu Rzeszowa, w dochodzeniu ich roszczeń wobec banków.
Autor: adwokat Filip Róg, de Ostoja-Starzewski, Petka i Wspólnicy Kancelaria Adwokatów i Radców Prawnych