Umowa frankowa to temat, który od lat budzi ogromne emocje wśród polskich kredytobiorców. Choć początkowo kredyty denominowane lub indeksowane do franka szwajcarskiego wydawały się atrakcyjnym rozwiązaniem – głównie ze względu na niskie oprocentowanie – z czasem stały się źródłem poważnych problemów finansowych. Gwałtowne zmiany kursu franka sprawiły, że rata wielu kredytów znacznie wzrosła, obciążając domowe budżety i prowadząc do sporów sądowych. W związku z tym coraz więcej osób zastanawia się, czy każda umowa frankowa może zostać unieważniona i jakie warunki muszą zostać spełnione, aby było to możliwe.
Umowa frankowa a klauzule abuzywne – kiedy można ją unieważnić?
Aby odpowiedzieć na pytanie, czy każda umowa frankowa może zostać unieważniona, należy odwołać się do przepisów prawa regulujących zasady zawierania i oceny ważności umów kredytowych. W polskim prawie umowa może zostać uznana za nieważną, jeśli zawiera postanowienia sprzeczne z obowiązującymi przepisami, dobrymi obyczajami lub rażąco naruszające interes konsumenta. Dotyczy to także umów frankowych, które często zawierają tzw. klauzule abuzywne – czyli zapisy nieuczciwe, faworyzujące jedną stronę, najczęściej bank.
W kontekście umowy frankowej kluczowe znaczenie mają zapisy dotyczące sposobu ustalania kursu waluty. W wielu przypadkach banki jednostronnie określały kurs przeliczeniowy franka szwajcarskiego, co mogło prowadzić do nieprzewidywalnych wzrostów rat kredytowych. Wielu kredytobiorców podkreśla, że nie zostali należycie poinformowani o ryzyku kursowym, co dziś stanowi podstawę do kwestionowania ważności takiej umowy. Jeśli sąd uzna, że klauzule dotyczące przeliczania kredytu i ustalania kursu waluty były abuzywne, może orzec ich nieważność, a w konsekwencji nawet unieważnić całą umowę frankową.
Warto jednak pamiętać, że każda sprawa jest rozpatrywana indywidualnie – sąd może unieważnić całą umowę lub tylko jej część, modyfikując ją w sposób korzystniejszy dla konsumenta. Dlatego osoby posiadające umowę frankową powinny dokładnie przeanalizować jej treść i zasięgnąć porady prawnej.
Orzecznictwo sądowe a umowa frankowa – co mówią wyroki?
Od momentu, gdy pierwsi kredytobiorcy zaczęli pozywać banki, umowa frankowa stała się przedmiotem tysięcy postępowań sądowych. Skala roszczeń związanych z kredytami indeksowanymi lub denominowanymi do franka szwajcarskiego zmusiła polskie sądy do wypracowania jednolitego podejścia w tego typu sprawach. Kluczową rolę w ukształtowaniu linii orzeczniczej odegrały zarówno krajowe sądy, jak i Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej (TSUE).
Przełomowym momentem był wyrok TSUE z 2019 roku, w którym uznano, że zapisy umożliwiające bankom jednostronne ustalanie kursu waluty w umowie frankowej mogą być uznane za niedozwolone. Dzięki temu orzeczeniu wielu kredytobiorców uzyskało podstawę prawną do dochodzenia roszczeń, takich jak zwrot nadpłat czy unieważnienie całej umowy. TSUE podkreślił, że kurs waluty powinien być oparty na przejrzystych zasadach rynkowych, a nie ustalany dowolnie przez bank.
Podobne stanowisko przyjmują coraz częściej polskie sądy, które analizując umowy frankowe, wskazują na abuzywność klauzul dotyczących przeliczania kredytu i ustalania kursów walut. W licznych wyrokach podnoszono, że niejasne zasady przeliczeń, brak transparentności oraz nierównowaga kontraktowa skutkowały naruszeniem interesów konsumenta. W efekcie sądy nie tylko unieważniają umowy frankowe, ale również nakazują bankom zwrot nadpłaconych rat lub przeliczenie kredytu na złotówki według rzeczywistej wartości wypłaconego kapitału.
Zagadnienia praktyczne związane z unieważnieniem umowy frankowej
Mimo że polskie sądy coraz częściej stwierdzają abuzywność klauzul zawartych w umowach kredytów indeksowanych do franka szwajcarskiego, nie oznacza to, że każda umowa frankowa może zostać automatycznie unieważniona. Kluczowe znaczenie mają konkretne zapisy zawarte w umowie oraz indywidualne okoliczności danej sprawy. Sądy analizują m.in. datę zawarcia umowy frankowej, sposób ustalania kursu wymiany waluty, a także to, czy kredytobiorca został należycie poinformowany o ryzykach związanych z kredytem walutowym.
Istotnym aspektem praktycznym, o którym często zapominają kredytobiorcy, są potencjalne konsekwencje finansowe unieważnienia umowy. W przypadku, gdy umowa frankowa zostanie uznana za nieważną, bank może zażądać zwrotu całej wypłaconej kwoty kapitału jednorazowo, co w niektórych przypadkach może stanowić poważne obciążenie. Dlatego coraz więcej kredytobiorców rozważa tzw. odfrankowienie – czyli przeliczenie kredytu na złotówki przy jednoczesnym zachowaniu pozostałych warunków umowy. Takie rozwiązanie wiąże się z mniejszym ryzykiem i często pozwala na osiągnięcie korzystnego efektu finansowego bez konieczności zwrotu całego zobowiązania jednorazowo.
Umowa frankowa – czy możesz ją unieważnić? | Podsumowanie
Nie każda umowa frankowa może zostać unieważniona – decyzja sądu zależy przede wszystkim od obecności w umowie tzw. klauzul abuzywnych, czyli zapisów sprzecznych z przepisami prawa lub naruszających dobre obyczaje i interes konsumenta. Choć w wielu przypadkach sądy uznają klauzule dotyczące przeliczenia waluty za nieważne, każda sprawa jest analizowana indywidualnie. Kluczowe znaczenie mają konkretne zapisy, sposób ich przedstawienia kredytobiorcy oraz okoliczności zawarcia umowy frankowej. Dla wielu osób korzystniejszym rozwiązaniem od pełnego unieważnienia może być tzw. odfrankowienie, czyli przekształcenie kredytu w złotówkowy bez ryzyka natychmiastowego zwrotu całej kwoty.
Profesjonalna pomoc prawna w sprawach dotyczących umów frankowych
Jeśli posiadasz umowę frankową i borykasz się z jej konsekwencjami finansowymi, nie musisz działać sam. Kancelaria de Ostoja-Starzewski, Petka i Wspólnicy specjalizuje się w prowadzeniu spraw związanych z kredytami frankowymi. Zespół doświadczonych prawników skutecznie reprezentuje klientów przed sądami, pomagając im osiągnąć realne korzyści – od unieważnienia umowy, przez odfrankowienie, aż po odzyskanie nadpłaconych środków.
Jeśli zastanawiasz się, czy Twoja umowa frankowa kwalifikuje się do unieważnienia lub renegocjacji, eksperci kancelarii zapewnią Ci rzetelną analizę dokumentów, doradztwo prawne oraz kompleksowe wsparcie na każdym etapie postępowania. Z pomocą doświadczonego prawnika możesz odzyskać kontrolę nad swoją sytuacją finansową i skutecznie zabezpieczyć swoje prawa jako konsument.
Autor: Eksperci Kancelarii de Ostoja-Starzewski, Petka i Wspólnicy Kancelaria Adwokatów i Radców Prawnych